Geografowie.pl to portal założony w celu integracji środowiska nauczycieli geografii w Polsce, których liczbę ocenia się na ponad 30 000. Portal oferować będzie darmową wymianę informacji oraz zasoby niezbędne do codziennej pracy nauczyciela geografii.

1. Sytuacja obecna geografii w Polsce

Potrzeba integracji środowiska nauczycieli geografii wynika wprost z unikalności tej nauki, znajdującej się na pograniczu nauk przyrodniczych i nauk społecznych. Od wielu lat obserwowany jest stopniowy rozdział obu tych dyscyplin naukowych, usankcjonowany ostatecznie tzw. “reformą nauki Gowina” Do 2018 r. geografia wraz z geofizyką, geologią i oceanologią należała do dziedziny naukowej “Nauki o Ziemi” w obszarze “Nauki przyrodnicze”. Ogólnoświatowe trendy rozwojowe w zakresie geografii człowieka (ang. human geography) doprowadziły do ostatecznego rozejścia się dwóch głównych ścieżek geografii, co znalazło swoje odzwierciedlenie w nowej klasyfikacji wprowadzonej w 2018 r. Od tego czasu geografia fizyczna wraz z pokrewnymi utworzyła nową dyscyplinę: “Nauki o Ziemi i środowisku” i została zaliczone do dziedziny “Nauk ścisłych i przyrodniczych”. Powstała tym samym nowa, dotychczas nieistniejąca dyscyplina “Geografia społeczno-ekonomiczna i gospodarka przestrzenna”, którą zakwalifikowano do “Nauk społecznych”. Mimo usankcjonowania podziału, geografia jest nauką interdyscyplinarną w polskim systemie edukacji, a przez to wyjątkową i godną właściwej opieki.

Jakkolwiek podział nauk wydaje się nieistotny, ponieważ w polskiej szkole przedmiotu “geografia” może uczyć każdy absolwent takiego kierunku studiów, to jak się okazuje wcale tak nie jest. Podział nauk wpływa na układ i strukturę przedmiotów szkolnych. Owocem podziału geografii jest istota szkolnego przedmiotu przyroda. Stanowi ona wyzwanie dla geografów, ponieważ jedynie w części obejmuje ten element wiedzy (składają się na nią: biologia, chemia, fizyka oraz geografia fizyczna). Jednocześnie zapowiedź wprowadzenia w szkole podstawowej przyrody w klasach piątej i szóstej (obecnie tylko w klasie czwartej) zamiast odrębnych: biologii, chemii, fizyki i geografii (czyli de facto przywrócenie stanu prawnego sprzed 2016 r.). wzbudziła uzasadnione obawy o sytuację geografii i jej część społeczno-ekonomiczną, która nie mieści się w obrębie zagadnień naukowych przedmiotu “przyroda”.

Przy okazji zapowiedzi zmian organizacyjnych w szkołach podstawowych, pojawiła się oczywista potrzeba zmiany podstawy programowej do przedmiotu geografia. Z całą pewnością nie ograniczy się ona do zmian w szkole podstawowej, ale docelowo w całym systemie. Obecnie trwają prace koncepcyjne, a ostatnio zaprezentowano roboczą wersję zagadnień tematycznych. Właściwe zmiany mają wejść w życie w 2026 r.

2. Reprezentacja środowiska geografów w Polsce

Przy okazji zapowiedzi powrotu “przyrody” i zmian w podstawie programowej, ujawniła się oczywista słabość środowiska polskich geografów jako ciała konsultatywnego na poziomie nauczycielskim. Decydujący głos w dyskusji wiedzie Polskie Stowarzyszenie Nauczycieli Przedmiotów Przyrodniczych (PSNPP). Jak się okazuje, jest to organizacja prężna i skuteczna. Nie tylko potrafi realizować swoje cele w zakresie procesu kształcenia wskrzeszając przyrodę, ale też wykonuje ambitne zadania własne dofinansowane przez MEN – np. Olimpiadę Chemiczną Juniorów. Ujawnienie się wysokich wpływów PSNPP jakkolwiek dobrze świadczy o tej organizacji i jej władzach (czego jej szczerze gratuluję), unaoczniło jednocześnie ograniczony wpływ geografów w tej organizacji, kierowanej przez chemików, przy współudziale biologów i fizyków. Jest to zresztą całkowicie zrozumiałe ponieważ jak już wspomniano wcześniej – jedynie geografia fizyczna mieści się w obszarze “przyrody”, a więc potencjalne zainteresowanie członkostwem geografów w tej organizacji jest z prozaicznych powodów niewielkie.

Geografia posiada oczywiście swoją własną organizację, tj. Polskie Towarzystwo Geograficzne (PTG). Niestety rzeczywista struktura PTG obejmuje w większości strukturę pracowników naukowych (zarówno geografów fizycznych jak i społeczno-ekonomicznych) i jedynie w niektórych ośrodkach do organizacji należą czynni nauczyciele szkolni. PTG realizuje bardzo ambitne zadanie jakim jest Olimpiada Geograficzna, niemniej obejmuje ona (niemal) wyłącznie szkoły ponadpodstawowe, a w praktyce – nieliczne najlepsze licea w Polsce. Organizacja podejmuje oczywiście wysiłki, pisze pisma i przedstawia stanowiska w których wyraża swoje zdanie w przedmiocie sytuacji “geografii szkolnej”, ale głos ten nie ma charakteru reprezentatywnego dla nauczycieli szkolnych, z uwagi na brak zaangażowania w jej pracę większej ilości nauczycieli. Jest to również zrozumiałe, ponieważ PTG realizuje przede wszystkie cele naukowe, popularyzatorskie i akademickie i zadanie to wypełnia prawidłowo. Dostrzegalna jest jednak niezagospodarowana przestrzeń dla nauczycieli szkolnych niezainteresowanych odczytami naukowymi, a skoncentrowanych w większym stopniu na realizacji pracy w szkole.

W konkluzji można więc stwierdzić, że jakkolwiek geografia jest formalnie reprezentowana przez PSNPP (wspólnie z innymi przedmiotami) i PTG, to faktycznie czynni nauczyciele geografii nie posiadają organizacji typowej dla nauczycieli geografii w szkole z właściwie dla nich przygotowaną ofertą.

3. Idea i cele portalu Geografowie.pl – po co?

Opisana w powyższych fragmentach sytuacja polskich nauczycieli geografii wskazuje jasno istotną niezagospodarowaną przestrzeń organizacyjną, której wypełnienie mogłoby znacząco poprawić sytuację polskich geografów. Warto zaznaczyć, że proponowana oferta i działania nie są skierowane przeciwko istniejącym organizacjom, ale dla ich wsparcia i uzupełnienia.

Tak narodziła się idea uruchomienia portalu informacyjno-organizacyjnego dla polskich nauczycieli geografii. Cele które przed sobą stawiamy to:

  • Wspieranie doskonalenia zawodowego poprzez informowanie o dostępnej ofercie szkoleniowej, konferencyjnej, kongresowej, oferowanej przez podmioty publiczne i niepubliczne, w tym szczególności przez Ośrodki Doskonalenia Nauczycieli, Oddziały Polskiego Towarzystwa Geograficznego i innych instytucji powiązanych z wymienionymi;
  • Ułatwianie dostępu do niezbędnych narzędzi pracy takich jak: podstawa programowa, oferta wydawnictw w zakresie geografii, ogólnodostępne materiały metodyczne, arkusze maturalne, arkusze konkursowe itp.;
  • Promowanie i popularyzowanie wiedzy geograficznej w tym poprzez informowanie o organizowanych olimpiadach, konkursach i turniejach wiedzy oraz wynikach ich kolejnych edycji;
  • Ułatwianie dostępu do wiedzy eksperckiej w tym poprzez promowanie działań nauczycieli-konsultantów i doradców metodycznych ds. geografii zatrudnionych w Polsce;
  • Publikowanie informacji ważnych dla środowiska nauczycieli geografii w tym przede wszystkim aktualności w zakresie obowiązującego systemu kształcenia i jego ewentualnych zmian;
  • Promowanie osiągnięć i sukcesów polskich nauczycieli geografii;
  • Stworzenie ogólnopolskiej sieci nauczycieli geografii na wzór lokalnych sieci tworzonych przez regionalne Ośrodki Doskonalenia Zawodowego dla celu wymiany wiedzy, informacji i doświadczeń zawodowych oraz budowania kontaktów dla rozwoju procesu dydaktyki geografii;
  • Współpraca z podmiotami zewnętrznymi: stowarzyszeniami, fundacjami i organizacjami naukowymi, szkołami wyższymi, komitetami olimpijskimi, organami samorządowymi i organami władz publicznych w realizacji procesów edukacyjnych w obrębie przedmiotu szkolnego geografia;
  • Współdzielenie materiałów dydaktycznych i innych narzędzi będących efektem pracy twórczej polskich nauczycieli geografii, które wspierają proces kształcenia, doskonalenie zawodowe lub działania wychowawcze w szkole;

Docelowo głównym zadaniem środowiska w naszej ocenie powinno być stworzenie zinstytucjonalizowanej organizacji na wzór już istniejących, która stanowiłaby reprezentatywny podmiot i była wartościowym partnerem dla władz publicznych przy organizacji procesu kształcenia Geografii. Organizacja taka, jako ciało reprezentatywne dla środowiska, mogłaby w istotny sposób przyczynić się do poprawy sytuacji nauczycieli geografii w środowisku szkolnym i wobec instytucji Państwa.